Mikolaj Kopernik urodzil sie dnia 19 lutego 1473 roku przy ulicy Swietej Anny w Toruniu (obecnej ulicy Kopernika). Byl synem Mikolaja – kupca z Krakowa oraz matki torunianki – Barbary z domu Watzenrode. Zostal ochrzczony w pobliskim kosciele nad chrzcielnica, ktora mozna jeszcze dzisiaj ogladac. Kopernik posiadal rodzenstwo: starszego brata Andrzeja oraz dwie siostry Barbare i Katarzyne. Krotko przed smiercia ojca w 1483 roku rodzina Kopernikow przeniosla sie do kamienicy przy Rynku Staromiejskim. Edukacje rozpoczal w szkole parafialnej, w poblizu kosciola p.w. sw.Jana, gdzie uczyl sie laciny, rachunkow i spiewu. W 18 roku zycia za sprawa wuja Lukasza Watzenrode Mikolaj Kopernik udal sie na studia uniwersyteckie do Krakowa .W latach 1491-1495 pobieral nauki w dziedzinie geometrii, trygonometrii, matematyki oraz astronomii. \r\n\r\nNastepne lata to kolejne studia we Wloszech w Bolonii na wydziale prawa kanonicznego (1496-1500), a nastepnie w Padwie (1501-1503), gdzie studiowal medycyne. W roku 1503 w Ferrarze Kopernik obronil doktorat z prawa kanonicznego. Po okresie nauki Kopernik wrocil na Warmie, aby sluzyc kapitule, ktora umozliwila mu ukonczenie studiow. Na Warmii Mikolaj prowadzil szeroko zakrojona dzialalnosc publiczna. Bral udzial w zjazdach stanow pruskich u boku swego wuja Lukasza Watzenrode, biskupa warminskiego.\r\n\r\nOpracowal rozprawe o sposobie bicia monet, w ktorej jako pierwszy wsrod ekonomistow udowadnia, ze dobra moneta wypierana jest z obiegu przez gorsza. Byl wspolautorem pierwszych map Warmii, Prus Krolewskich, Zalewu Wislanego i Krolestwa Polskiego. Tlumaczyl dziela greckie na lacine, otrzymal tez zaproszenie wladz koscielnych w Rzymie do wspolpracy przy projekcie reformy kalendarza. Najwiecej jednak czasu poswiecil obserwacji gwiazd.

W roku 1516 Mikolaj Kopernik zostaje mianowany administratorem dobr wspolnych kapituly. W styczniu 1521 do murow Olsztyna zblizaja sie Krzyzacy. Kopernik jako administrator przygotowuje miasto i zamek olsztynski do obrony. Dzieki wzorowemu przygotowaniu atak krzyzacki zostal odparty i miasto nie zostalo zdobyte. Byla to wielka zasluga Kopernika. Jeszcze w tym samym, 1521 roku Kopernik zostal powolany na stanowisko komisarza Warmii. W roku 1523 zostal wybrany generalnym administratorem diecezji warminskiej. W tym czasie wrocil do Fromborka i tam pozostal juz do smierci.

We Fromborku zajmowal sie sprawami administracyjnymi, leczeniem chorych oraz dalszymi pracami nad nowym ukladem slonecznym. Kiedy w roku 1537 umiera biskup Ferber, kapitula warminska wsrod czterech kandydatow na to stanowisko wysunela kandydature Kopernika. Jednakze krol, do ktorego nalezala decyzja w tej sprawie wybral na biskupa warminskiego Jana Dantyszka. Przebywajac nadal we Fromborku Kopernik zajmuje sie astronomia. Przy obserwacji planet posluguje sie glownie trzema instrumentami: kwadrantem slonecznym sluzacym do obliczania szerokosci geograficznej miejsca obserwacji, sfera armilarna (astrolabium)- do wyznaczania katow wspolrzednych planety oraz triquetrum (narzedzie paralaktyczne) do obserwacji ksiezyca. Swa nowa teorie podaje w zarysie w tzw. "Komentarzyku", ktory w odrecznych odpisach krazy po calej Europie

Prace nad dzielem "De revolutionibus" rozpoczal okolo 1515 roku i wlasciwie do konca zycia ciagle wnosil do niej poprawki. W maju 1539 przybyl do Fromborka mlody uczony niemiecki Jerzy Joachim von Lauchen zwany Retykiem, ktory znacznie przyczynil sie do wydania drukiem dziela swojego nauczyciela, Mikolaja Kopernika. W roku 1540 Retyk wydal rozprawe pt. "Narratio prima”, czyli "Opowiadanie pierwsze", w ktorym obwieszcza swiatu odkrycie Kopernika. Po dlugich namowach przekonuje astronoma do wydania drukiem dziela "O obrotach". W roku 1541 Retyk wiezie dzielo Kopernika do Norymbergii. Ukazuje sie ono drukiem w 1543 roku w drukarni Jana Petreiusa pod tytulem "De revolutionibus orbium coelestium libri VI", a dedykowane jest papiezowi Pawlowi III. Dzielo skladalo sie z szesciu ksiag i 203 kart, a pierwszy naklad wynosil okolo tysiaca egzemplarzy. Pod koniec zycia Kopernik ciezko zachorowal i dnia 24 maja 1543 roku zmarl. Zostal pochowany w podziemiach katedry fromborskiej, w poblizu oltarza nalezacego do jego kanonii.

Historia naszej placówki sięga … lat 80 XX wieku. Wtedy to pod zabrzańskim niebem powstaje Osiedle Kopernika. Wśród wieżowców i czteropiętrowych bloków, przy ulicy Gagarina 2, wyróżnia się budynek szkoły.

Po raz pierwszy dzwonek rozbrzmiewa w murach szkolnych 1 września 1988 roku. Na uczniów w nowiutkich pracowniach czeka wysoko wykwalifikowana kadra nauczycielska pod przewodnictwem pani dyrektor, mgr Grażyny Irzykowicz – Ulewicz. Tak rozpoczyna się droga pedagogiczna Szkoły Podstawowej Nr 42 w Zabrzu, usłana staraniami o: wszechstronny rozwój uczniów, wzbogacanie i unowocześnianie wyposażenia placówki, funkcjonalność i estetyczny wygląd terenu wokół budynku.

Wrzesień 1998 roku to dla szkoły wyjątkowy czas. Obchodzi ona 10-lecie swojego istnienia, a jej patronem zostaje wybitny polski uczony, Mikołaj Kopernik. Uroczystość nadania imienia szkole ma miejsce 19 września. Następuje wtedy także poświęcenie sztandaru i przekazanie go uczniom przez panią dyrektor, mgr Elżbietę Streb. Od tego momentu towarzyszy on wszystkim ważnym dla szkoły wydarzeniom.

W 1999 roku następują zmiany związane z realizacją założeń reformy oświaty; budynek zostaje podzielony na dwie części, obok szkoły podstawowej powstaje  Gimnazjum nr 21, którego dyrektorem zostaje pani mgr Maria Szpakowska. W 2010 roku otrzymuje ono imię Noblistów Polskich.

Pod okiem pani dyrektor, mgr Doroty Fresel, w roku szkolnym 2001/2002 rozpoczynają swoją działalność oddziały sportowe. Prowadzone są w nich treningi piłki nożnej dla chłopców i koszykówki dla dziewcząt. Uczniowie tych klas niejednokrotnie odnoszą sukcesy sportowe zarówno na szczeblu miejskim, jak i ogólnopolskim.

Rok szkolny 2005/2006 otwiera następny rozdział w historii placówki – funkcjonowanie klas integracyjnych. Podejmowane są liczne działania mające na celu stworzenie jak najlepszych warunków dla wszystkich dzieci. Dla uczniów z dysfunkcjami organizowany jest bezpłatny dowóz oraz zajęcia: socjoterapeutyczne, korekcyjno – kompensacyjne, logopedyczne.

20 lat minęło jak jeden dzień – te nieco zmienione słowa piosenki, znanej z serialu „Czterdziestolatek”, przyświecają przygotowaniom do obchodów 20-lecia istnienia placówki. Ich finał następuje 10 października 2008 roku. Uroczysta msza święta, a następnie akademia, wprowadzają wszystkich w niezwykły nastrój, wzruszają, przywołują wspomnienia, wywołują uśmiech na twarzy.

Rok 2012 przynosi kolejne zmiany – Szkoła Podstawowa nr 42 i Gimnazjum nr 21 rozpoczynają działalność jako Zespół Szkół nr 20. Na terenie przyszkolnym powstaje hala sportowa, co umożliwia m.in. propagowanie wśród uczniów dyscypliny będącej pasją sióstr Radwańskich – tenisa. Najpierw zapoznawano młodych ludzi z tajnikami tej gry na zajęciach dodatkowych, a w roku szkolnym 2016/2017 zaczęły funkcjonować klasy sportowe o profilu tenis.

Zakończenie budowy obiektu sportowo – rekreacyjnego AQUARIUS KOPERNIK  w pobliżu budynku szkoły staje się początkiem działalności w naszej placówce klas sportowych o profilu pływanie – rok szkolny 2014/2015 jest pierwszym, w którym uczniowie tych klas  szlifują swoje umiejętności pływackie na nowoczesnym basenie.

Historia – także naszej placówki – kołem się toczy: założenia nowej reformy oświaty sprawiły, że znowu przy ulicy Gagarina 2 funkcjonuje ośmioklasowa (z nieco dłuższą nazwą) Szkoła Podstawowa nr 42 z Oddziałami Integracyjnymi im. Mikołaja Kopernika w Zabrzu. 

(…) choć w papierach lat przybyło, to naprawdę wciąż jesteśmy tacy sami – ten fragment utworu „Ale to już było” Andrzeja Sikorowskiego, który znamy z brawurowego wykonania Maryli Rodowicz, staje się mottem obchodów Jubileuszu 30-lecia Szkoły. Główne uroczystości przypadają na dzień 12 października 2018 roku. Msza święta i akademia pozwalają na podróż do minionych dni pełną zawadiackich historii, wzruszających opowieści, wspomnień o tych, którzy odeszli.

Nazwa naszej placówki przechodzi drobną korektę – obecnie jesteśmy znani w mieście jako Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi Nr 42  im. Mikołaja Kopernika w Zabrzu. 

13 października 2023 r. to kolejna ważna data w historii naszej palcówki – Jubileuszu 35-lecia SP42. Obchody rozpoczyna uroczysta msza święta w kościele pw. św. Wojciecha; po niej, już w budynku szkoły, odbywa się akademia. I choć słowa finałowej piosenki głoszą, że Ważne są tylko te dni, których jeszcze nie znamy, to takie uroczystości pozwalają zatrzymać się w codziennej gonitwie, docenić teraźniejszość oraz przywołać miłe chwile z przeszłości.

Tak oto prezentują się najważniejsze wydarzenia z życia szkoły. Jednak to nie koniec spisywania historii naszej placówki – przyszłość na pewno trzyma w zanadrzu jeszcze wiele okoliczności, które ubarwią dzieje szkoły, pozostaje więc czekać na aktualizacje tego tekstu…

oprac. J. Adamiak